Όλα Αυτά που νιώθεις τώρα: Το τραύμα του πολέμου

 

Με όλα τα παγκόσμια γεγονότα που διαδραματίζονται και βρίσκονται εκτός ελέγχου τα τελευταία χρόνια, και κυρίως τις τελευταίες εβδομάδες, είναι σημαντικό να ανοίξουμε τη συζήτηση για το πώς όλο αυτό μας επηρεάζει. Υπάρχει πόνος για όσους υποφέρουν από την αβεβαιότητα, τη βία και την αδυναμία καθώς τα γεγονότα εξελίσσονται κάθε λεπτό και το τραύμα που δημιουργείται από την καταστροφή όλων αυτών είναι αναμφισβήτητο. Ως τραυματικό γεγονός ορίζεται κάθε κατάσταση που είναι συγκλονιστική, τρομακτική ή επικίνδυνη και μας επηρεάζει συναισθηματικά, ψυχολογικά και σωματικά. Εάν αισθάνεσαι ένα τεράστιο αίσθημα θλίψης, ανησυχίας, φόβου, ευαλωτότητας, απογοήτευσης, θυμού ή και περισσότερα, δεν είσαι μόνος/η! Αυτή η διεθνής κρίση μπορεί όντως να σε επηρεάζει ή προκαλέσει άλλα ζητήματα ίσως και κοντά στο σπίτι σου και έχεις το δικαίωμα να νιώθεις ότι συναισθήματα βιώνεις.

 

Από το να είσαι έμμεσος θεατής τραγικών ειδήσεων αλλά και μέχρι να βιώσεις από πρώτο χέρι τον πόλεμο-σύγκρουση και τη βία, οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις ξεπερνούν κατά πολύ αυτό που μπορεί να φτάσει το ανθρώπινο μάτι. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, οι άνθρωποι εκτίθενται σε μια μυριάδα τραυματικών γεγονότων, από την απώλεια των σπιτιών τους, την αδυναμία στην προσπάθεια επιβίωσης, την εκτόπιση, την παρακολούθηση κατεστραμμένων κτιρίων, την απώλεια αγαπημένων προσώπων, την έκθεση σε βία, όπως βασανιστήρια, δολοφονίες και άλλες απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις. Τα άτομα αντιμετωπίζουν ασυνήθιστα υψηλά επίπεδα ψυχικής δυσφορίας, κατάθλιψης, άγχους, φόβου, διάσπασης, PTSD (διαταραχή μετατραυματικού στρες) και πολλά άλλα όταν εκτίθενται στα τραύματα του πολέμου.

 

Έμμεσος Τρόμος

Τα τρέχοντα γεγονότα στην Ουκρανία που μεταδίδονται σε πραγματικό χρόνο σε όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, και καθώς παρακολουθεί ο κόσμος, αναδεικνύουν την αύξηση του έμμεσου τρόμου που περιλαμβάνει την συναισθηματική κόπωση. Επιτρέψτε μου να το εξηγήσω γρήγορα αυτό, ο έμμεσος τρόμος είναι δευτερογενές τραύμα που μεταδίδεται μέσω των μέσων ενημέρωσης και όχι από την άμεση επαφή με το γεγονός. Είναι η προβολή ενός καταιγισμού εικόνων, ήχων, βίντεο που προκαλούν την διαρκή υπερενεργοποίηση της αντίδρασης του σώματός στο στρες, οδηγώντας σε σωματική, ψυχική και συναισθηματική εξάντληση, συμπεριλαμβανομένης της σύγχυσης (διάσπασης). Όταν λέμε σύγχυση, εννοείται η ακατανίκητη  αίσθηση που μουδιάζουμε σωματικά και αδυνατούμε να ανταπεξέλθουμε. Όταν η αντίδραση μας στο στρες είναι υπερ-ενεργοποιημένη, αυτό σημαίνει ότι ο καρδιακός μας ρυθμός αυξάνεται, η αναπνοή είναι γρήγορη, σύντομη και ρηχή. Οι μύες μας σφίγγονται, ο λογικός εγκέφαλος κατεβάζει διακόπτες και ο πρωτόγονος συναισθηματικός εγκέφαλος λειτουργεί, με μεγάλες ποσότητες αδρεναλίνης και κορτιζόλης να απελευθερώνονται και να μας επηρεάζουν. Ακόμη και όταν δεν γίνεται συνειδητό ότι έτσι ανταποκρίνεται το μυαλό και το σώμα μας, είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι ο εγκέφαλός μας καταγράφει εικόνες, λέξεις, ήχους από τα μέσα υποσυνείδητα. Ως θεατές, αυτό είναι αρκετά δύσκολο και η ικανότητά μας να συμπάσχουμε διαρκώς με τα άτομα που βρίσκονται μακριά μπορεί να μας ‘ρουφάει’ και να μας εξαντλεί συναισθηματικά. Αν το νιώθεις αυτό, δεν είσαι μόνος, είσαι άνθρωπος και για αυτό συμβαίνει .

 

Παράγοντες πυροδότησης προηγούμενων εμπειριών ξεριζωμού/προσφυγικό

 

Εάν έχεις βιώσει μια παρόμοια κατάσταση στη ζωή σου ή μια τραυματική κατάσταση στο παρελθόν, είναι πιθανό τα τρέχοντα γεγονότα να σε ωθούν στο να ξαναζήσεις τα δικά σου τραυματικά γεγονότα. Ειδικά η πτυχή των ατόμων που εκτοπίζονται και αναζητούν καταφύγιο μπορεί να ενεργοποιηθεί εάν ο ίδιος υπήρξες πρόσφυγας ή μετανάστης. Θα ήθελα να δώσω περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με αυτήν την εμπειρία, καθώς δεν συζητιέται αρκετά, καθώς η απόδραση από τη χώρα φέρνει ένα εντελώς νέο σύνολο αγώνων και δυσκολιών. Τα τελευταία χρόνια η εισροή προσφύγων παγκοσμίως έχει γίνει επιδημία. Πρόσφυγας είναι ένα άτομο που έχει αναγκαστεί να εγκαταλείψει το έθνος του για να ξεφύγει από τον πόλεμο, την κακοποίηση ή τις φυσικές καταστροφές. Υπήρχαν περίπου 21,3 εκατομμύρια πρόσφυγες μόνο το 2015, ωστόσο ο αριθμός αυτός συνεχίζει να αυξάνεται σε καθημερινή βάση. Οι πρόσφυγες είναι ένας μοναδικός πληθυσμός που αντιμετωπίζει ακραίους τραυματικούς στρεσογόνους παράγοντες κατά τη διάρκεια της διαδικασίας πριν από τη μετανάστευση, τη μετανάστευση και τη μετά  μεταναστευτική διαδικασία. Μερικοί πρόσφυγες μπορεί να κινδυνεύουν περισσότερο στο να βιώσουν δυσφορία. Το Κινητικό μοντέλο του Kunz διαφοροποιεί δύο κατηγορίες προσφύγων: την πρόωρη και την οξεία.

Οι προσδοκώμενοι πρόσφυγες αισθάνονται μια απειλή νωρίτερα από το προβλεπόμενο χρόνο μετανάστευσης, προτού η έκτακτη ανάγκη καταστήσει απαραίτητη για φυγή. Αντιθέτως, οι οξείς πρόσφυγες είναι αυτοί που δεν έχουν κανονίσει ή προετοιμαστεί για αυτό. Συνήθως φεύγουν όταν η κατάσταση έχει κλιμακωθεί, καθιστώντας το πολύ επικίνδυνο για τη ζωή. Οι οξείς πρόσφυγες ήταν συνήθως αυτοί που έχουν υπομείνει φρικτά στρεσογόνους παράγοντες όπως βομβαρδισμούς, θανάτους, βιασμούς και βασανιστήρια. Γενικά φεύγουν από το έθνος, μάλλον ξαφνικά μέσα σε λίγες ώρες, ή 1 έως 2 ημέρες και σπάνια αποφασίζουν σε ποια χώρα υποδοχής θα αναζητήσουν καταφύγιο, στόχος τους είναι να επιβιώσουν. Εφόσον φεύγουν σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, το ταξίδι στη χώρα καταφυγίου μπορεί να προκαλέσει πρόσθετη αγωνία λόγω ανθυγιεινών συνθηκών, βίας, σεξουαλικών επιθέσεων και απώλειας αγαπημένων προσώπων.

 

Μετά τη μετανάστευση, μπορεί να βιώσουν θλίψη για τις πολλές απώλειες, μοναξιά, απώλεια αυτοεκτίμησης, εξάντληση από ψυχικά βάρη και σκέψεις ανίκανης να λειτουργήσουν με επιτυχία σε μια νέα κουλτούρα. Μπορεί να μεταφέρονται συνεχώς από καταυλισμούς, να μην είναι σίγουροι για το νέο τους σπίτι και να ανησυχούν υπερβολικά για τα χωρισμένα μέλη της οικογένειας. Οι καταυλισμοί είναι υπερπλήρεις, αναγκάζοντάς τους να μοιράζονται τις εγκαταστάσεις, μειώνοντας την ιδιωτικότητα και περιορίζονται από τον έξω κόσμο, με αποτέλεσμα την απώλεια της της κοινωνικής τους θέσεις ή των κινήτρων τους, και καθίστανται ουσιαστικά αβοήθητοι ή ακόμα και επιθετικοί. Χάνουν τα κοινωνικά δίκτυα, πόρους, οικονομική θέση, υποστήριξη, αξίες και την αίσθηση της κοινότητας. Αντιμετωπίζουν τεράστια αγωνία, καθώς αντιμετωπίζονται ως κάτοικοι χαμηλής τάξης παρά το γεγονός ότι έχουν αξιόπιστα πτυχία, γλωσσικές δεξιότητες και διάφορα προσόντα. Επιπλέον, αντιμετωπίζουν ανεργία ή υποαπασχόληση, διακρίσεις στην αγορά εργασίας και μειωμένη υποστήριξη από τη χώρα υποδοχής. Ο ρατσισμός και τα στερεότυπα από την κουλτούρα υποδοχής θέτουν σε κίνδυνο την επιβίωσή τους, οδηγώντας στη χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών, αύξηση των ποσοστών βιασμών καθώς και την ενδοοικογενειακή βία. Μπορεί να προσαρμοστούν στην  νέα κουλτούρα της χώρας υποδοχής λόγω του άγχους για το άγνωστο και του φόβου της απόρριψης. Οι γυναίκες βιώνουν τακτικά στρεσογόνους παράγοντες που σχετίζονται με το σεξισμό με βάση τα επίπεδα φτώχειας. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας άγχους είναι η έλλειψη γνώσης της γλώσσας υποδοχής, η οποία επίσης οδηγεί σε αλλαγές ρόλων, οικογενειακές συγκρούσεις, έλλειψη αυτοεκτίμησης και με αποτέλεσμα τις αρκετές συνέπειες στην ψυχική τους υγεία,

 

Τέλος, θέλω να αναφέρω επίσης πώς ο θυμός είναι ένα μεγάλο συναίσθημα που μπορεί να βιώσουν άτομα από άλλα έθνη αυτή τη στιγμή όταν παρατηρούν τον κόσμο να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στον αγώνα μιας χώρας και να αγνοούν τη συνεχιζόμενη καταστροφή που συμβαίνει και σε πολλές άλλες περιοχές. Για παράδειγμα, οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις, οι τραγωδίες και οι αντιξοότητες που συμβαίνουν στην Παλαιστίνη, την Υεμένη, τη Λιβύη, το Ιράκ, τη Συρία, το Αφγανιστάν, την Αφρική και πολλά άλλα με έλλειψη κάλυψης και προσοχής από τα μέσα ενημέρωσης μπορεί να προκαλέσουν τεράστια απογοήτευση. Τα συναισθήματά σας είναι έγκυρα και ο εσωτερικός σας διχασμός όταν στέκεστε αλληλέγγυοι με άλλα έθνη ενώ νιώθετε επίσης μια αίσθηση απογοήτευσης για τις ζωές των κοινοτήτων μας, τα βάσανα και τα εγκλήματα πολέμου που ωθούνται στο παρασκήνιο. Είναι απολύτως έγκυρο να μιλάς για αυτό και για έννοιες του ευρωκεντρισμού επίσης, η φωνή σου φέρνει συνεχή επίγνωση του φρικτού πόνου που βιώνεις παντού που απαιτεί προσοχή.

 

Συναισθηματική διαχείριση

 

Με την πανδημία του Covid-19 να λειτουργεί ως μαζικό διεθνές τραύμα τα τελευταία δύο χρόνια, τα επίπεδα του εσωτερικού μας άγχους είναι ήδη σε υψηλά επίπεδα και τα συναισθηματικά αποθέματα σε χαμηλά. Με τους προσωπικούς αγώνες και τους στρεσογόνους παράγοντες να προστίθενται σε αυτό, ισχύει ότι μπορεί να αισθάνεσαι εντελώς «στραγγισμένος/η» καθώς τα γεγονότα εξελίσσονται μέρα με τη μέρα. Είναι σημαντικό να δοκιμάζεις με τεχνικές χαλάρωσης και συναισθηματικής ρύθμισης τώρα περισσότερο από ποτέ, η χρήση των ίδιων εργαλείων που χρησιμοποιήσατε τα δύο τελευταία χρόνια της πανδημίας μπορεί να σε βοηθήσει να αντεπεξέλθεις από το τραύμα του να είσαι μάρτυρας πολέμου και τώρα. Ζούμε συνεχώς σε εποχές αβεβαιότητας και δεν υπάρχει τίποτα πιο τρομακτικό από αυτό. Σε αυτούς τους καιρούς, η εστίαση σε μικρές συνήθειες ρουτίνας που μας παρέχουν μια αίσθηση ελέγχου μπορεί να είναι καταπραϋντική. Επιπλέον, η απόσταση από τη συνεχή παρακολούθηση των ΜΜΕ είναι σημαντική για να προσφέρει στο σώμα σου μια μικρή περίοδο ανάπαυσης από την υπερδιέγερση και την εγρήγορση που υπάρχει όλη την ημέρα. Αυτό μπορεί να κάνει τη λήψη μεγάλων ποσοτήτων πληροφοριών πιο διαχειρίσιμη όταν είναι αποσπασματική και όχι συνεχής. Εάν αισθάνεσαι μια αίσθηση αδυναμίας και ευαισθησίας στις τραγωδίες πέρα ​​από τον έλεγχο και την κατανόηση, δεν είσαι μόνος. Η ανταπόκρισή μας στο άγχος μπορεί να μας παρακινήσει να αναλάβουμε δράση αυτή τη στιγμή για να κάνουμε κάτι, είτε είναι η κοινοποίηση των ειδήσεων για να ευαισθητοποιήσουμε άλλους, η δωρεά σε κεφάλαια ή η δωρεά προμηθειών, ο εθελοντισμός, η γραφή για αυτό ή με άλλα μέσα. Αυτό μπορεί να μας βοηθήσει να κάνουμε τη διαφορά, να μας βοηθήσει με τρόπους που μπορούμε και να επεκτείνουμε όσο το δυνατόν καλύτερα τις ανθρώπινες ικανότητές μας, τη συμπόνια και τη φροντίδα μας. Παρόλο που η ροή ενημερώσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βομβαρδίζεται συνεχώς από άλλους που μοιράζονται ειδήσεις μπορεί να είναι ενοχλητική, μας εξυπηρετεί κατά κάποιο τρόπο. Θέλω επίσης να επισημάνω ότι είναι εντάξει αν δεν σχολιάζεις δημόσια παγκόσμιες καταστροφές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δεν σημαίνει ότι δεν ενδιαφέρεσαι ή δεν καταλαβαίνεις. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να αποτελέσουν πηγή πίεσης για να είσαι ή να ενεργείς με έναν συγκεκριμένο τρόπο, και είναι εύλογο να κάνεις ένα βήμα πίσω σε αυτό, και  αυτό είναι η μορφή της δική σου αυτοφροντίδας. Σε όλο αυτό, η ενσυναίσθηση σου μειώνει την ανάσα αλλά και σε κουράζει, αν και είναι τόσο σημαντικό να συνδεόμαστε με άλλους και να μοιραζόμαστε τις εμπειρίες τους. Είναι εξίσου σημαντικό να κάνεις ένα καθημερινό διάλειμμα για να επαναφορτιστείς και να προσφέρεις συμπόνοια τον εαυτό σου. Το να πας σε άλλες διεξόδους ή δραστηριότητες, όπως να πας για μια βόλτα, να κάνεις κάτι ευχάριστο για λίγο, να γράψεις ημερολόγιο ή να είσαι δημιουργικός, μπορεί να σε βοηθήσει να ρυθμίεις τα συναισθήματά σου, ώστε να μπορείτε να αντιμετωπίζεις καλύτερα τους στρεσογόνους παράγοντες και να φροντίζεις τους άλλους πλήρως.

Όλοι κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για να ανταπεξέλθουμε στις αντιξοότητες που μας πέφτουν και μερικές φορές μπορεί να χρειαστεί να στηριχτούμε σε άλλα συστήματα υποστήριξης για να μας βοηθήσουν και να μάθουμε πώς να αντιμετωπίζουμε. Αυτό μπορεί να είναι φίλοι, οικογένεια, συνάδελφοι ή να αναζητήσουμε και την επαγγελματική βοήθεια. Είμαστε εδώ για όποιον αντιμετωπίζει δυσκολίες ή άγχος αυτή την περίοδο, δεν είσαι μόνος. Επομένως, μη διστάσεις να απευθυνθείς για υποστήριξη από την ομάδα μας, είμαστε εδώ και κρατάμε έναν ασφαλή χώρο για όλους κάθε έναν ξεχωριστά.